بوم شناسی : مطالعه تجربی توزیع و فراوانی (چارلز ج کربز عبدالحسین وهاب زاده)

ما در عصر بومشناسی بسر میبریم و به عنوان یک شهروند موظفیم اطلاعاتی درباره این موضوع داشته باشیم. در سی سال اخیر تحول بزرگی در نحوه نگرش ما نسبت به رابطه انسان با زیستبوم خود پدید آمده است که نتیجه آن شدت بخشیدن به مطالعات علمی در زمینه محیطزیست و جنبشهای زیستمحیطی بوده است. به همان اندازه که دانستن فیزیک برای یک مهندس ضروری است، داشتن اطلاعات از بومشناسی برای کسی که میخواهد مشکلات پیش روی بشر، در راه حفاظت از محیط زیست را بررسی کند، الزامی است.

در کتاب “بومشناسی؛ مطالعهی تجربی توزیع و فراوانی” نوشته چارلز جی. کربز که به عنوان منبع درسی دانشجویان در دنیا و پرفروشترین کتاب بومشناسی شناختهشده است، نویسنده بومشناسی را مجموعهای از مسائلی که دانشجو باید به شیوهای انتقادی با آنها برخورد کند معرفی نموده است و با تأکید بر نقش آزمایش در سنجش اعتبار نظریههای اکولوژیکی، بسیاری از مسائل توزیع و فراوانی را که امروزه محل مناقشه است به بحث گذاشته است.

نویسنده در هر فصل کتاب سئوالی را درباره مکانیزم عمل جمعیت‏ها و اجتماعات در طبیعت مطرح کرده و سپس اطلاعات کافی برای آنکه خواننده خود به فکر واداشته شده و نتیجهگیری نمایند در اختیار آنان قرار میدهد. در انتهای هر بخش همچنین سئوالاتی را که برخی هنوز بیپاسخ ماندهاند، آورده است، سئوالاتی که میتواند به عنوان موضوع بحث در کلاس درس مطرح شوند. به اعتقاد کربز پیآمدهای عملی تفکر اکولوژیکی باید سئوال اساسی محققین این رشته باشد.

در ویرایش جدید فصلهایی نیز به پویایی جمعیت‏ها، زندگی انگلی و فشارهای بشر بر سلامتی اکوسیستم اختصاص یافته است. نویسنده در هر فصل به ذکر سابقه تاریخی تحقیقات اکولوژیکی به همراه عکس‏هایی از اکولوژیست‏های مشهور پرداخته است، به اعتقاد وی علم به طور کلی یک فعالیت انسانی است و دانشمندانی که به مسائل اکولوژیکی پرداختهاند به ویژه شخصیت‏های جالب توجه و شایسته شناخت بیشتر هستند.

کربز بسیاری از فصل‏های کتاب، به ویژه فصول مربوط به زیستشناسی بقا، سازمان اجتماعی و محصول اولیه، تقویت همبستگی تکاملی و بومشناسی کارکردی را مورد بازنگری و تجدیدنظر قرار داده است. زیستشناسی بقا، تمرکز بر مسائل عملیای است که نیازمند توضیحی بومشناختی بوده و عمده رشد دانش بومشناسی از همین زاویه صورت میگیرد. نویسنده به اکولوژیست‎ها توصیه میکند یک گام به عقب رفته و از منظری انقلابی! به سیستم‎های اکولوژیکی نگاه کنند و معتقد است دانشجویان تکامل نیز تنها با دانستن چگونگی عملکرد سیستم‎های اکولوژیکی قادر به درک صحیح انتخاب طبیعی خواهند بود.

کربز در مقدمه خود بر ویرایش جدید کتاب می‏گوید: “اگر پیامی در این کتاب نهفته باشد یک پیام ساده است و آن اینکه پیشرفت در حل مسائل بوم‎شناختی هنگامی پیش می‏آید که از روش‏های تجربی استفاده شود. عادت به طرح این پرسش که با “کدام آزمایش می‏توان به این پرسش جواب داد؟” در حکم اساسی‏ترین وجه روش علمی است که دانشجویان بایستی آن را در خود بپرورند. هرجا که در مورد یک مساله بحث و جدل باشد طرح این پرسش ما را به کانون آن مسئله خواهد برد